Wat is Bekkeninstabiliteit
Bekkeninstabiliteit is een veelbesproken onderwerp, vooral in relatie tot zwangerschap. Vaak wordt het gezien als een probleem of een aandoening, terwijl het in essentie een functionele aanpassing van het lichaam is. Tijdens de zwangerschap zorgen hormonale veranderingen ervoor dat het bekken soepeler wordt, wat nodig is om tijdens de bevalling voldoende ruimte te creëren voor de baby. Dit proces is natuurlijk en noodzakelijk, maar kan problematisch worden als de stabiliteit van het bekken niet goed wordt ondersteund door spieren.
Actieve en Passieve Stabiliteit van het Bekken
Stabiliteit in het bekken wordt gewaarborgd door twee belangrijke mechanismen: passieve stabiliteit en actieve stabiliteit.
Passieve stabiliteit wordt gecreëerd door de vormsluiting van gewrichtsvlakken, het gewrichtskapsel en de ligamenten. Deze structuren zorgen ervoor dat de bekkendelen op hun plaats blijven, zelfs zonder spieractiviteit. Een essentiële functie van passieve stabiliteit is om een volledige dislocatie te voorkomen als de spieren niet snel genoeg reageren, vergelijkbaar met het verzwikken van een enkel. In situaties waarin spieren niet tijdig corrigeren, vangen de ligamenten en gewrichtsstructuren de belasting op om verdere schade te beperken. Een tweede belangrijke functie van passieve stabiliteit is het geleiden van gewrichtsbewegingen. Tijdens bewegingen van het lichaam spelen de gewrichtsvlakken, ligamenten en kapsels een rol in de sturing van schommel-glij- en rol-schuifbewegingen van gewrichten. Dit zorgt ervoor dat bewegingen gecontroleerd verlopen en voorkomt ongecontroleerde of schadelijke krachten op het gewricht.
Actieve stabiliteit daarentegen wordt geleverd door de spieren die rondom het bekken en de romp werken. Een correcte aansturing van deze spieren is essentieel om een stabiele en goed functionerende bekkenpositie te behouden.
Primair komt de stabiliteit van spiercontrole. Het hebben van meer mobiliteit of hypermobiliteit op zichzelf is geen probleem, zolang er voldoende spierkracht en controle is om het gewricht goed te stabiliseren. Het risico op klachten ontstaat pas wanneer er onvoldoende actieve stabiliteit is om de (toegenomen) bewegingsruimte van de gewrichten te ondersteunen.
Wanneer de passieve stabiliteit vermindert, zoals gebeurt door de hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap, is het essentieel dat de actieve stabiliteit dit opvangt. Dit betekent dat de juiste spiergroepen getraind moeten zijn en goed aangestuurd moeten worden om de stabiliteit van het bekken te behouden. Wanneer dit niet gebeurt en er een te grote afhankelijkheid is van de passieve structuren, kunnen klachten van bekkeninstabiliteit ontstaan.
De Rol van Houding en Spieraansturing
Volgens experts op het gebied van bekkenfysiotherapie speelt de manier waarop spieren worden aangestuurd een cruciale rol in het voorkomen en verhelpen van problemen door bekkeninstabiliteit. Een correcte houding, functionele spierkracht en voldoende uithoudingsvermogen zijn essentieel om de actieve stabiliteit te waarborgen. Dit betekent dat niet alleen krachttraining belangrijk is, maar ook het verbeteren van lichaamsbewustzijn en coördinatie.
Actieve Stabiliteit moet vóór de Zwangerschap op orde zijn
Het trainen en optimaliseren van de actieve stabiliteit is iets wat al vóór de zwangerschap op orde moet zijn. Tijdens de zwangerschap heeft het lichaam zoveel energie nodig voor de ontwikkeling van het kind, dat de trainbaarheid van spieren sterk afneemt. Daarnaast wordt de buik steeds dikker, waardoor het moeilijker wordt om bijvoorbeeld de transversus abdominus (de dwarse buikspier) correct aan te spannen, zeker als dit voor de zwangerschap niet goed is geoefend. Een gebrek aan voorbereidende training kan ertoe leiden dat het lichaam onvoldoende in staat is om de verminderde passieve stabiliteit op te vangen, wat de kans op klachten vergroot. Daarom is het belangrijk om ruim voor de zwangerschap te werken aan spierkracht, coördinatie en het bewust aansturen van de juiste spieren.
Actieve Stabiliteit is niet alleen belangrijk bij Zwangerschap
Een goede actieve stabiliteit is niet alleen van belang tijdens de zwangerschap, maar zou voor iedereen, op elke leeftijd, de basis moeten zijn om het lichaam in een gezonde en stabiele positie te houden. Wanneer men te veel vertrouwt op passieve stabiliteit, betekent dit dat gewrichten en ligamenten continu worden belast zonder adequate spierondersteuning. Dit kan leiden tot klachten zoals gewrichtspijn, rugklachten en een verhoogde kans op blessures. Actieve stabiliteit zorgt ervoor dat het lichaam rechtop en in balans blijft door middel van gecontroleerde spieractiviteit, in plaats van simpelweg te ‘hangen’ in gewrichten. Dit principe is niet alleen cruciaal voor zwangere vrouwen, maar geldt net zo goed voor bijvoorbeeld ouderen, sporters en mensen met een zittend beroep.
De rol van Houding
Je houding heeft invloed op de manier waarop het sacrum (heiligbeen) zich verhoudt tot de bekkenhelften en hoe de axiale druk van de wervelkolom daarop inwerkt.
Wanneer het bekken in een neutrale positie staat, werkt de axiale druk van bovenaf en zorgt deze ervoor dat het sacrum als een wig stevig vastzit tussen de bekkenhelften, wat bijdraagt aan de passieve stabiliteit.
Echter, bij een anterior pelvic tilt (een vooroverkanteling van het bekken) verandert de richting van de krachten. In plaats van dat het sacrum stevig wordt vastgedrukt tussen de bekkenhelften, schuift de axiale druk het sacrum als het ware naar voren en beneden, waardoor de stabiliteit vermindert. Dit is geen natuurlijke positie en spieren kunnen deze schuifbeweging moeilijk corrigeren.
Dit effect laat zien dat passieve stabiliteit niet alleen afhangt van de structuren zelf, maar ook van de positie waarin ze zich bevinden. Een verkeerde bekkenstand kan de passieve stabiliteit verminderen en een grotere belasting leggen op de actieve stabiliteit (de spieren), wat mogelijk klachten veroorzaakt als die actieve stabiliteit niet voldoende ontwikkeld is.
Tegenwerpingen op deze Visie
Hoewel veel experts het belang van actieve stabiliteit onderschrijven, zijn er ook tegengeluiden:
Bekkeninstabiliteit is grotendeels genetisch en niet te voorkomen
Sommige onderzoekers stellen dat bekkeninstabiliteit voornamelijk een genetische en hormonale oorzaak heeft en dat training voorafgaand aan de zwangerschap slechts een beperkte invloed heeft. Volgens deze visie zijn bepaalde vrouwen simpelweg gevoeliger voor bekkeninstabiliteit, ongeacht hun mate van fysieke voorbereiding.
Rust en ondersteuning zijn belangrijker dan training
Andere specialisten in de verloskunde en fysiotherapie menen dat tijdens de zwangerschap de focus niet zou moeten liggen op stabiliteitstraining, maar juist op rust en ondersteuning. Zij wijzen erop dat het lichaam door hormonale processen zodanig verandert dat het proberen te compenseren met spieractiviteit niet altijd effectief of veilig is. In plaats daarvan adviseren zij hulpmiddelen zoals een bekkenband en het verminderen van fysieke belasting.
Visie en Mindset in de Discussie over Bekkeninstabiliteit
Net zoals patiënten, cliënten en klanten in de zorg vaak verdeeld zijn in twee groepen, zij die geloven dat ze invloed kunnen uitoefenen op hun gezondheid en proactief handelen en zij die het idee fijner vinden dat het hen overkomt en zich meer richten op externe oplossingen, lijkt deze tweedeling ook te bestaan onder therapeuten en onderzoekers.
Sommige professionals benaderen bekkeninstabiliteit vanuit een functioneel en trainbaar perspectief, waarbij het lichaam als aanpasbaar wordt gezien en waarbij actieve stabiliteit een sleutelrol speelt. Andere deskundigen richten zich meer op het idee dat bekkeninstabiliteit grotendeels een gegeven is, bepaald door genetische en hormonale factoren, waarbij training slechts een beperkte rol speelt en externe ondersteuning en rust de voorkeur krijgen.
Iedereen schrijft uiteindelijk vanuit zijn eigen visie en mindset, wat de discussie over bekkeninstabiliteit en de beste aanpak ervan beïnvloedt.
Stel dat je de mening bent toegedaan dat bekkeninstabiliteit grotendeels genetisch is en slechts voor een klein deel te beïnvloeden is, focus dan vooral op dat kleine deel. Die genetica , daar kan je namelijk niets mee.
Zoals ik eerder schreef in dit artikel ben ik ook van mening dat tijdens de zwangerschap nog trainen op verbetering niet meer de juiste tijd is. Dat wil niet zeggen dat je het dan maar moet laten. Aandacht voor de kwaliteit van bewegen en coördinatie is nog altijd mogelijk. Stoppen met bewegen zorgt ervoor dat fysieke belastbaarheid snel afneemt. Daarbij is er geen verschil tussen wel of niet zwanger zijn.
Bekkeninstabiliteit is een onvermijdelijke aanpassing, maar hoeft geen probleem te zijn
Bekkeninstabiliteit is een natuurlijke en noodzakelijke aanpassing tijdens de zwangerschap. Het betekent echter niet automatisch dat er klachten ontstaan. Met de juiste oefeningen en begeleiding kan het lichaam leren om de stabiliteit te behouden, zelfs wanneer de passieve structuren tijdelijk minder ondersteuning bieden. Dit vraagt om een bewuste benadering van houding, spieractivatie en beweging.
Door meer bewustwording te creëren rondom de functionele aanpassing van het bekken en de rol van actieve stabiliteit, kunnen vrouwen beter voorbereid en ondersteund worden tijdens en na de zwangerschap.
Wat kan je doen?
Voor iedereen is het van belang om te werken aan een actieve correcte houding en een goede stabiliteit. Voor het bekken en de onderrug begint dit met een juiste aansturing van de dwarse buikspier en een goede positie van het bekken. Je kunt hier meer over lezen in mijn vorige artikel: De rol van de Dwarse Buikspier bij Lage Rugklachten
