Inleiding
In dit artikel bespreek ik een complex onderdeel van onze hormoonhuishouding. Ik ga je wijzer maken over het endorfinesysteem en exorfines. Endorfines maakt je lichaam aan (intern) en exorfines zijn stoffen van buiten het lichaam (extern) die invloed hebben op de werking van het endorfinesysteem. Aan het einde van het artikel weet je precies hoe het komt dat je van comfortfood pijngevoeliger wordt.
Het endorfinesysteem is de naam voor het geheel van hormonen, neurotransmitters en receptoren die te maken hebben met endorfine en andere opioïde. Een opioïde is een morfineachtige stof. Opioïden bestaan in lichaamseigen of lichaamsvreemde vorm. Lichaamseigen opioïde zijn endorfine en endomorfine. Bepaalde drugs (heroïne), sommige geneesmiddelen (codeïne, morfine) en exorfinen zijn lichaamsvreemde opioïden.
Endorfine
Endorfines zijn lichaamseigen natuurlijke opioïde die zich hechten aan een opioïdereceptor in het lichaam. Ze hebben het effect van pijnverlichting en euforie. Endorfines worden geproduceerd door de hypofyse en hypothalamus. Er zijn 3 verschillende endorfines (alfa, beta en gamma). Ze komen vrij bij verschillende soorten stimuli waaronder pijn, handig want ze hebben een pijn reducerende werking. Ze komen ook vrij bij liefde, seksuele opwinding en orgasme, meditatie, lachen en intense workouts.
Pijngevoeligheid
In de perifere zenuwen hechten endorfines zich aan de opioïde receptor en voorkomen de afgifte van substance P. Substance P is een belangrijke neurotransmitter in de overdracht van pijnsignalen, daarover later meer. Dit is waarom endorfines pijndempend werken. Ook in het centrale zenuwstelsel hechten ze zich aan de opioïde receptor en zorgen ze voor de afgifte van dopamine. Dopamine hecht aan de dopaminereceptoren en geeft ons het belonings- en geluksgevoel. Dopamine heeft ook een stimulerende motiverende werking; het zet aan tot bewegen. Endorfine hecht op receptoren die de afgifte van GABA onderdrukken. GABA heeft een rustgevende, ontspannende werking en schept vertrouwen. GABA onderdrukt de afgifte van dopamine. De ene zet ons in beweging, de ander brengt ons tot rust.
Dopamine beloningssysteem
Dopamine is een neurotransmitter die het goede gevoel geeft van beloning. Omdat beloning een goed gevoel geeft zijn we gemotiveerd het gedrag te doen dat dopamine afgifte stimuleert. Het is een motiverende neurotransmitter. Het zorgt ervoor dat we in beweging komen, zowel letterlijk als figuurlijk. Dopamine is een zeer complex, omdat het veel verschillende functies heeft met heel veel koppelingen naar andere neurotransmitters en hormonen.
Verslaving
Endorfines zijn, onder andere door de link met dopamine, onderdeel van ons beloningssysteem. Door het goede gevoel, geluk en euforie heeft het daarom een sturend effect op gedrag. Het versterkt gedrag dat essentieel is voor overleven zoals eten, drinken, seks en sociale interactie. Endorfine wordt ook gestimuleerd door gokken, porno, work’o’holic gedrag, een overdaad aan gamen, stress. Dit (negatieve) gedrag geeft hetzelfde positieve belonings- en geluksgevoel. Op die manier draagt endorfine bij aan het ontwikkelen van verslavingen. Let wel, het draagt bij aan verslavingen. Lang niet iedereen die naar porno kijkt, een slok alcohol drinkt of drugs nuttig raakt verslaafd. Interessant is het feit, dat als er een gebrek is aan normaal fysiek of mentaal gedrag (zoals lichaamsbeweging, gezonde voeding, sociale interactie, een sterk doel hebben), de kans op het ontstaan van een verslaving toeneemt.
Een rat in een hokje met de keuze uit fris water of water met heroïne zal zich dood drinken aan het heroïne water. Dit doet hij alleen als hij eenzaam is en met niets te doen in een hokje zit. Wanneer hij gezelschap krijgt, lekker eten en speelgoed kiest hij voor het frisse normale water.
(vanuit onderzoek van B.K Alexander – naar verslavingen)
Stress
Endorfine heeft een effect op de Hypothalamus – hypofyse – bijnier as. Zie mijn artikel over stress. Deze as heeft invloed op de spijsvertering, het immuunsysteem en de stressrespons. Endorfine wordt vrijgegeven en zet de as aan op het moment dat een stressor zich aanbiedt. Bij kortdurende stress zijn de endorfines verhoogd, maar niet meer bij chronische ontregelende stress. Het lichaam is slechter in staat de stressrespons te reguleren.
Slaap
Endorfine heeft de mogelijkheid de slaap-waakcyclus te beinvloeden. Onderzoek naar slaap suggereert dat een verslechterde slaapkwaliteit, verminderde REM-slaap en langdurige lichte slaap het gevolg kunnen zijn van verhoogde endorfine waarden. Dit klinkt logisch. Een gevoel van euforie voelt wel goed, maar je staat daarmee te veel ‘ aan’ . Voor een goede nachtrust heb je ontspanning en rust nodig. Diepe slaap en REM-slaap zijn essentieel voor het herstel van het brein en lichaam.
Depressie
Euforie is zeker een ander gevoel dan een depressie. Veel studies vinden lage waarde van endorfine bij depressie. Aangezien trainen/sporten endorfine doet verhogen wordt dit veelal als effectief middel tegen depressie ingezet. Een gezond lijf en brein gaan nu eenmaal niet samen met inactiviteit.
Het brein
Endorfine heeft effect op zenuwcellen en het brein. Het heeft een effect op de energiehuishouding in het brein. Het beïnvloedt de neurogeneratie (herstel en ontwikkeling). Het beïnvloedt groeifactoren en vascularisatie (aangroei bloedvaten). Al met al draagt endorfine positief bij aan het gezond houden van het zenuwstelsel en het brein.
Bloedsuiker
Endorfine reguleert de aanmaak van dopamine, serotonine, insuline en cortisol. Het heeft een dubbel effect op de bloedsuikerspiegel. Het verhoogt de bloedsuikerspiegel als die te laag is, maar verlaagt de bloedsuikerspiegel als die te hoog is. De bloedsuikerspiegel zelf heeft een effect op de endorfine afgifte. Het houdt elkaar in balans. Dit is hoe ingewikkeld ons hormonen en neurotransmitter systeem in elkaar zit. Het maakt duidelijk hoe gevaarlijk ontregeld invloeden van buitenaf kunnen zijn op dit belangrijke gebalanceerde systeem
Samengevat
Endorfines en het systeem van opioïde receptoren, spelen een rol in een breed scala aan biologische systemen. Hoewel ze het meest bekend staan om hun pijndempende eigenschappen en stressverlichtende aard, hebben ze ook een rol in het biologische evenwicht en gedrag. Deze zeer beperkte beschrijving van de complexe functies van het endorfinesysteem is bedoeld om je inzicht te geven hoe belangrijk dit systeem is.
Exorfine
Exorfines zijn opioïde die anders dan endorfine niet lichaamseigen zijn. Exorfines zijn het afbraakproduct van bepaalde voeding. Zo is er β-casomorfine uit melkcaseïne, gluteomorfine uit (tarwe)gluten en sojamorfine (SM) uit de sojaboon. Ze stimuleren, net als endorfine, de endorfinereceptoren en daarom het dopamine beloningsysteem. Dit geeft een kortstondig goed gevoel (high) met een dip die er achteraankomt. Het gevolg is dat we beloond worden voor het eten van ‘exorfine rijke’ voeding. Het wederom nuttigen van voeding met exorfine lost die low dan weer op. We raken makkelijk emotioneel verbonden aan voeding die negatieve effecten hebben op onze gezondheid. Het is zelfs dubbelop; door de beloning is het comfort food geworden waardoor de craving er alleen maar meer op wordt wanneer we ons minder goed voelen.
Ongevoeligheid
Wanneer een neurotransmitter of hormoon constant wordt vrijgegeven en steeds aanwezig is, worden cellen ongevoelig voor deze signaalstoffen. Deze ongevoeligheid komt doordat het constant aanbieden van signaalstoffen een vermindering van het aantal receptoren op de celwand als gevolg heeft. Vervolgens zijn meer signaalstoffen nodig om hetzelfde effect te bereiken. Het systeem raakt uitgeput. Dit proces werkt hetzelfde bij een ongevoeligheid voor endorfine als bij een ongevoeligheid voor insuline (het pad richting diabetes). Dit noemen we endorfine resistentie.
Probleem
Het extra probleem is dat exorfine op de endorfinereceptoren hecht, eenzelfde effect heeft als endorfine en bijdraagt aan, zo niet de grote veroorzaker is van, de endorfineresistentie. Als cellen ongevoelig zijn geworden voor endorfine dan worden alle eerder beschreven functies in het lichaam verstoord. Een ontregeling van dopamine, serotonine, insuline, cortisol, het immuunsysteem, pijngevoeligheid en het brein.
DPP-IV
DPP-IV is een enzym dat peptide (eiwitten) kan afbreken en wordt geproduceerd in het lichaam door onder andere het darmepitheel, de alvleesklier en de darmflora. Het enzym is bijvoorbeeld te vinden in de voedselbrij, het bloed en speeksel. Het enzym is belangrijk voor de afbraak van exorfinen afkomstig van gluten, caseïne en soja. Hierdoor wordt het endorfinesysteem beschermd tegen een toxische overbelasting door de exorfines.
DPP-IV heeft nog meer dan 60 andere functies in ons lichaam. DPP-IV is verantwoordelijk voor het reguleren van de hoeveel endorfine in de hersenen. Dit verklaart waarom DPP-IV betrokken is bij verschillende psychische aandoeningen (aandacht, begrip, hyperactiviteit, stemming, dwangmatige herhaling, socialisatie). Voeding die de beschikbare DPP-IV verstoort, verstoort dus de hoeveelheid endorfine in het brein en daarmee het dopamine beloningssysteem. Andere sterke DPP-IV-remmers of verstoorders zijn onder meer smaakversterker e621 (MSG), histamine, kwik en statines.
Het probleem van modern eten
Het standaard moderne westerse dieet bestaat voor een groot deel uit tarwe, zuivel en soja. Hierdoor ontstaat er een overschot aan exorfinen in het systeem. Het enzym DPP-IV is hier niet tegenop gewassen. Er is simpelweg niet voldoende DPP-IV om het constante aanbod van exorfine door voeding weg te werken. Het endorfine systeem raakt overbelast en op den duur ongevoelig: endorfineresistentie. Daarnaast is er geen DPP-IV genoeg om alle andere functies uit te voeren. Het gevolg is een haast totale ontregeling op lichamelijk en geestelijk gebied.
Substance P
Substance P is een neuropeptide (een signaalstof van het zenuwstelsel) die zeer veel belangrijke functies heeft. Celgroei, inflammatie, leren, gedrag en pijn zijn daar voorbeelden van. Substance P wordt gereguleerd door endorfine en afgebroken door DPP-IV.
Substance P is een ‘first responder’ bij stressoren. Het heeft een belangrijke rol in de overdracht van pijnsignalen, het zorgt ervoor dat we pijngevoeliger worden. Substance P helpt bijvoorbeeld bij genezing van een wond; rondom het wondje word je pijngevoeliger door Substance P zodat je voorzichtig omgaat met je wond. Dit zorgt ervoor dat het beter kan helen.
Probleem
Als Substance P niet voldoende wordt gereguleerd doordat er sprake is van een overbelasting van het DPP-IV enzym en/of een ontregeld endorfinesysteem, ontstaat een probleem. Het kan zijn belangrijke functies niet op een juiste manier uitvoeren waardoor verschillende ziekten kunnen ontstaan:
Zoals:
- Fibromyalgie
- Eczeem
- Psoriasis
- Depressie
- Angst
- Hartfalen
- Myocardinfarct
- Astma
- Chronische bronchitis
- Inflammatoire darmziekten
- Migraine
- Artrose
- Reumatoïde artritis
- Bipolaire stoornis
- Epilepsie
- Ziekte van Alzheimer
Raakt een endorfinesysteem overbelast door gokken, porno, work’o’holic gedrag, een overdaad aan gamen, stress of door de consumptie van comfort food en de daarbij komende exorfines, exorfines die het DPP-IV systeem weer overbelasten en DPP-IV zijn functies niet meer kan uitvoeren, dan kan substance P niet gereguleerd en afgebroken worden door endorfine en DPP-IV en ontstaat een hypergevoeligheid voor pijn, depressie en comfortfood.
Conclusie
Je kunt je endorfinesysteem overbelasten, waardoor endorfineresistentie ontstaat. Endorfine kan zijn werk niet doen. Een van de gevolgen hiervan is dat je gevoeliger wordt voor pijn en je gaat meer verlangen naar de dingen die in de eerste plaats al verantwoordelijk waren voor overbelasting.
Je kan het endorfinesysteem overbelasten door interne of externe factoren. Beide heb je zelf invloed op.
- Zorg voor een natuurlijke aanmaak van endorfine door bijvoorbeeld sport en intimiteit.
- Vermijd onnatuurlijke endorfine pieken zoals: gokken, porno en social media scrollen
- Vermijd exorfines (granen, zuivel, soja)
- Zorg voor een juiste balans door oervoeding.
