Het mysterie van de calorie
Inleiding
Je herkent vast een aantal van de volgende claims:
- De grappig bedoelde: calorieën zijn toch beestjes die je broeken kleiner maken.
- Er zitten 100 calorieën in.
- Een tijdje terug hoorde ik in een tv-programma: “de ene calorie is de andere niet”.
- Dit zijn ongezonde calorieën
- Calorieën zijn dikmakers
Er zijn heel wat verschillende opvattingen als het gaat om het woord calorie. Je leest in deze blog die van mij.
Wat is het?
Wat is een calorie? Als je dit weet dan ga je al heel anders tegen de bovenstaande claims aan kijken. Ik denk zelfs dat je sommige zinnen anders gaat formuleren. We spreken al snel over calorieën alsof het iets stoffelijks is, iets tastbaars, alsof het ergens in kan zitten. Maar een calorie is een eenheid die hoort bij de grootheid energie. Om precies te zijn, 1 calorie is genoeg energie om 1 kubieke centimeter water 1 graden Celsius/kelvin te doen laten stijgen.
Ok, je bent me kwijt…
Grootheden en eenheden zijn termen die gebruikt worden in bijvoorbeeld natuurkunde, scheikunde, maar ook door ons allemaal in het dagelijkse taalgebruik. Grootheden zijn bijvoorbeeld snelheid, tijd, afstand, massa. Eenheden die er bij horen zijn kilometer per uur, seconde, centimeters, kilogram. Op die manier is calorie de eenheid die hoort bij energie. Je kan zeggen een boterham geeft bij verbranding 79 kilocalorieën aan energie. Een calorie is geen aparte stof die in de boterham zit. Dus zeggen: de boterham bevat 79 kilocalorieën klopt qua taal niet. Je kan het woord energie vervangen voor ‘calorische waarde’ en zeggen: wat is de calorische waarde van een boterham? 79 kcal. Ik wil je echt niet aanspreken op je taalgebruik hoor. Maar als je met me verder leest dan leg ik uit waarom dit uitmaakt.
Wat maakt dat de boterham energie bevat?
De macronutriënten koolhydraten, eiwitten en vetten zijn de stoffen die verbrand kunnen worden en daarbij energie vrijgeven. Hoe hoger de dichtheid aan macronutriënten in een bepaalde hoeveelheid voeding, hoe hoger de calorische waarde. Bij de verbranding van koolhydraten en eiwitten komt per gram 5 kilocalorieën aan energie vrij. Bij de verbranding van 1 gram vet 9 kcal.
Terug naar de inleiding
Je kan over secondes, meters, kilo’s of liters niet zeggen dat de ene gezonder, schoner, beter of sneller is. Datzelfde geldt voor calorieën. Wat wel uitmaakt is de verpakking, het hele product. Net als we voor ‘groene’ of ‘grijze’ stroom kunnen kiezen, kunnen we ook kiezen voor gezond of ongezond eten. Beide keuzes leveren energie kilowattuur/ kilocalorieën. Er komt niet een andere soort stroom uit je stopcontact als je voor ‘groene’ stroom kiest. Wat wel anders is, is waar het uitgehaald of gewonnen wordt en wat er overblijft aan afval of restproducten. Gezonde of ongezonde voeding levert je geen andere energie, het is de verpakking die het verschil maakt of je gezond of ongezond eet.
Kiezen op basis van calorieën
Beoordelen of een product gezond is op basis van de hoeveel calorieën aan energie die het je levert is dus onzin. Om te beoordelen of iets gezond is gaat het letterlijk om wat het is. Anders kun je in de volgende situatie komen:
In veel dieet en fitness apps kun je bij houden wat je eet in een soort digitaal dagboekje. Super handig! Veelal wordt er voor je uitgerekend hoeveel koolhydraten, eiwitten en vetten je hebt gegeten en de calorische waarde hiervan. Met het invullen van een paar gegevens als leeftijd, geslacht, lengte, gewicht, hoe actief je bent en wat je wilt bereiken, geeft de app ook nog eens een ‘gezond’ advies rondom deze waarden (de macronutriënten). Als je dieet gebaseerd is op deze waarden alleen, dan kan het dus heel goed zijn dat je aan het einde van de dag nog een stroopwafel, saucijzenbroodje of milkshake mag omdat het ‘binnen je macro’s past’. Maar ik hoop dat je het met me eens bent dat dergelijke ‘voedings’producten nooit gezond zijn.
Kiezen voor gezond
Ik hoop dat je hierdoor begrijpt dat gezond eten of ongezond ‘eten’, niet afhangt van de calorische waarde. Een gezond of ongezond dieet zal veel meer de volgende volgorde moeten hebben:
- Wanneer/hoe vaak je eet (onderschat de kracht van intermittend fasting niet)
- Wat je eet
- Hoeveel je eet
Nog wat weetjes?
- Verzadiging is gekoppeld aan de hoeveelheid vezels en eiwitten. Niet aan de hoeveelheid geleverde energie.
- De vertering van eten kost energie. Daarnaast gaat bij de omzetting van macronutriënten energie verloren als warmte.
- Eiwitten leveren bij verbranding misschien wel 5kcal, maar gebruik jij ze als brandstof of als bouwstof?
- Onverteerbare koolhydraten oftewel vezels zijn de voedingsbodem van onze belangrijkste vrienden, de darmbacteriën. Zij hebben er vooral energie van en wij krijgen daar alle belangrijke stoffen voor terug die zij voor ons maken, zoals serotonine.
Tot slot
Als je discussieert met elkaar, let dan goed op of je dezelfde taal spreekt, dezelfde definities hanteert. Uit ervaring in de praktijk weet ik dat we het best vaak met elkaar eens zijn, maar dat we door verschillende interpretaties van dezelfde woorden nogal eens langs elkaar heen praten. Daarnaast kun je met een goede kennis over je eigen lijf zelf veel gezonde keuzes maken. Lees je zelf wijs met bijvoorbeeld boeken of mijn online training over gezonde voeding. Gebruik de knop hieronder om een kijkje te nemen in de webshop van BartGoud.nl.
