Inleiding

Dit artikel had ik al veel eerder moeten schrijven. Niet alleen de namen maar ook het verhaal van segmentale disregulatie en bindweefsel specifieke veranderingen is complex. Ik snap dat klanten niet goed begrepen wat ik vertelde en naslag had handig geweest. Lokale problemen hebben lang niet altijd een lokale oorzaak. Segmentale disregulatie heeft een grote invloed op de lokale en systemische processen in het lichaam, met bindweefsel als een van de belangrijkste betrokken structuren. Wil je weten hoe deze ontregeling werkt? Hoe het bindweefsel verandert en waarom dit relevant is voor het herstel en mogelijk de oorzaak van een probleem? 

Wat is Segmentale Disregulatie?

Segmentale disregulatie verwijst naar een disbalans in de regulatie van een specifiek lichaamssegment door het autonome zenuwstelsel. Elk segment van het lichaam wordt geïnnerveerd  door zenuwen die ontspringen vanuit het ruggenmerg en corresponderen met specifieke gebieden van spieren, huid en organen. We noemen dit segmenten. Wanneer er een verstoring optreedt in de aansturing via de zenuw, bijvoorbeeld na een operatie of trauma, kunnen er abnormale reacties ontstaan zoals:

• Verhoogde spierspanning
• Verstoorde doorbloeding/doorstroming
• Veranderingen in de huid en bindweefsel

Deze disregulatie ontstaat vaak in combinatie met een overactivatie van het sympathische zenuwstelsel, dat een dominante rol speelt in de stressrespons. Je leest meer over de stress respons in mijn artikel over stress. Het gevolg is een domino-effect van veranderingen die lokale klachten kunnen veroorzaken, maar ook invloed hebben op omliggende structuren en functies.

Bindweefsel specifieke veranderingen

Bindweefsel, waaronder fascia, huid en pezen, speelt een cruciale rol in het functioneren van het lichaam. Het is niet alleen een structurele ondersteuning, maar ook een communicatiemiddel via mechanische, neurale, chemische signalen. Bij segmentale disregulatie kunnen de volgende veranderingen in het bindweefsel optreden:

• Verharding en Verkleving
  • Door verstoorde doorbloeding en verhoogde sympathische activiteit wordt het bindweefsel minder soepel en elastisch. Dit leidt tot verklevingen tussen fasciale lagen, wat bewegingsbeperkingen en pijn veroorzaakt.
• Veranderingen in de vloeistofhuishouding
  • Lymfestagnatie en oedeem komen vaak voor bij segmentale disregulatie, wat bijvoorbeeld een zwelling in het onderbeen kan verklaren na een operatie aan de voet.
• Ontstekingsreacties
  • Chronische laaggradige ontstekingen in het bindweefsel kunnen een vicieuze cirkel veroorzaken van pijn en functieverlies.
• Pijngevoeligheid (Hyperalgesie)
  • Door veranderingen in de zenuwregulatie kan het bindweefsel gevoeliger worden voor prikkels, wat resulteert in pijn bij aanraking of beweging.

Bindweefselveranderingen op segmentaal niveau

Hoewel bindweefselveranderingen vaak lokaal worden waargenomen, zoals bij de zwelling en stijfheid in een onderbeen na een operatie, speelt het ruggenmergsegment waaruit het probleem ontstaat een centrale rol. Bij segmentale disregulatie zijn de veranderingen in bindweefsel namelijk niet alleen beperkt tot de plaats van de klacht. Het corresponderende ruggenmergsegment (bijvoorbeeld L4-S1 voor de voet en het onderbeen) ondergaat ook structurele en functionele aanpassingen. Dit kan zich uiten in:

• Verhoogde spanning in de rug spieren rond het segment
• Veranderingen in de doorbloeding en weefselkwaliteit rondom de wervelkolom
• Verhoogde prikkelbaarheid van de zenuwwortels

Deze bindweefsel specifieke veranderingen op segmentaal niveau versterken de lokale klachten en zorgen ervoor dat de regulatie van omliggende gebieden ook wordt verstoord. Het resultaat is een systeem dat niet alleen lokaal, maar ook centraal uit balans raakt, wat het herstel bemoeilijkt.

Een praktijkvoorbeeld

Een klant heeft een operatieve ingreep ondergaan aan de grote teen om een hallux valgus te corrigeren. Binnen enkele weken na de operatie ontstaat er:

• Zwelling van het onderbeen
• Blauw/ rood verkleuring van de huid
• Droge huid en slechte oppakbaarheid van de huid (verklevingen)
• Bewegingsbeperking en pijn in de enkel en voet

Wat gebeurt er fysiologisch?

• Lokale stressrespons
  • Tijdens en na de operatie worden zenuwen en weefsels geprikkeld. Het lichaam activeert een stressreactie, waarbij het sympathische zenuwstelsel dominant wordt.
• Disregulatie van het segment
  • Het ruggenmergsegment dat de voet en het onderbeen innerveert (L4-S1) raakt overprikkeld. Dit leidt tot een verhoogde spierspanning en een verstoorde bloedtoevoer in het hele segment.
• Bindweefselveranderingen
  • Door de verstoorde doorbloeding en lymfeafvoer ontstaan er zwelling (oedeem) en een stijvere fascie. De huid kan blauw verkleuren door vasoconstrictie in de oppervlakkige vaten.
• Systemische effecten
  • De verhoogde spanning in het segment kan omliggende structuren, zoals de kuitspier en zelfs de knie, beïnvloeden. Hierdoor kan de mobiliteit verder afnemen.
• Vicieuze cirkel
  • De veranderingen in het bindweefsel en de verhoogde zenuwactiviteit zorgen ervoor dat het autonome zenuwstelsel opnieuw wordt geprikkeld. Deze prikkeling versterkt de verstoringen in doorbloeding, spierspanning en ontstekingsreacties. Het gevolg is een vicieuze cirkel waarbij het systeem zichzelf blijft aandrijven, wat het herstel aanzienlijk bemoeilijkt.

Stress speelt een sleutelrol

Niet iedereen ontwikkelt segmentale disregulatie na een trauma of operatie. Een belangrijke katalysator voor dit probleem is de aanwezigheid van stress of een hyperactief zenuwstelsel. Bij mensen die al een verhoogde activiteit van het sympathische zenuwstelsel hebben, bijvoorbeeld door chronische stress, angst of eerdere traumatische ervaringen, is de drempel voor disregulatie lager. De stressor (de bron van de stress) kan al aanwezig zijn of de stressor kan het ‘ziek’ zijn of ‘hulpeloos’ zijn na het trauma zijn.

Het zenuwstelsel dat door de stressrespons op scherp staat, hypersensitief is, reageert overmatig op prikkels zoals pijn of weefselbeschadiging. Hierdoor kan de aanvankelijke stressrespons niet effectief worden afgeremd en blijft het systeem in een ‘aan-stand’ staan. Dit verhoogt de kans op langdurige verstoringen in doorbloeding, spierspanning en bindweefselfunctie.

Wat kan je eraan doen?

Een aanpak bij segmentale disregulatie is het herstellen van de balans in het zenuwstelsel, het verbeteren van de bindweefselfunctie en het verbeteren van de mobiliteit van het segment. Hier zijn enkele manieren om daar aan te werken:

• Mobiliteitstraining
  • Specifieke technieken om de mobiliteit van het segment te herstellen, zoals mobilisatie van de wervelkolom.
• Bindweefseltechnieken
  • Fascia-therapie of bindweefselmassage kan verklevingen verminderen en de doorbloeding verbeteren. Het rollen van de huid en diepe massage helpen om spanning te verminderen. Begin met deze technieken langs de rug bij het aangedane segment.
• Vocht afvoer
  • Massages, voodoo-floss, medicaltape en bewegen zijn een paar voorbeelden van technieken om de afvoer van (lymfe) vocht te stimuleren en herstelt de vochtbalans in het bindweefsel.
• Balanceren van het autonome zenuwstelsel
  • Ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, mindfulness, lachen of een koude douche kunnen het parasympathische zenuwstelsel activeren en de balans herstellen. Lees mijn artikel over mindfulness en coping met stress.
• Actief zijn
  • Bewegen is noodzakelijk om gezond te zijn. Lees mijn artikelen bewegen is essentieel en ik ben niet zo van bewegen.

Chronische stress en een minimale prikkel.

Segmentale disregulatie hoeft niet altijd voort te komen uit een duidelijk trauma of een operatie. Bij mensen met chronische stress kan zelfs een minimale prikkel, zoals een lichte kneuzing of langdurige statische belasting, leiden tot een disproportionele reactie van het zenuwstelsel. Chronische stress zorgt ervoor dat het sympathische zenuwstelsel voortdurend geactiveerd is, wat de prikkeldrempel van het autonome zenuwstelsel verlaagt. Hierdoor kan een kleine lokale verstoring, zoals een verminderde doorbloeding of een lichte spierspanning, escaleren tot uitgebreide klachten. Dit niet in de laatste plaats omdat Segmentale disregulatie het lichamelijk herstel negatief beïnvloedt.

Het lichaam reageert alsof er sprake is van een groot probleem, waardoor processen zoals vasoconstrictie, verhoogde spierspanning en veranderingen in het bindweefsel in gang worden gezet. Dit leidt tot pijn, bewegingsbeperkingen en mogelijk zelfs systemische symptomen zoals vermoeidheid.

Conclusie

Segmentale disregulatie is een complexe maar belangrijke factor. Bindweefsel speelt hierin een centrale rol, omdat het zowel lokaal als systemisch wordt beïnvloed door verstoringen in het autonome zenuwstelsel. Door de balans te herstellen, zowel lokaal als centraal (langs de rug), kunnen we de vicieuze cirkel doorbreken.

Of het nu gaat om mobiliteitstraining, bindweefseltechnieken of ontspanningsoefeningen, de sleutel ligt in een holistische aanpak die zowel de oorzaak als de symptomen aanpakt. Stress is een belangrijke factor in het geheel.