Inleiding
Je wordt midden in de nacht wakker met een slapende arm of tintelende hand. Een vervelend gevoel, misschien zelfs een beetje beangstigend. Daarnaast gaat het ten koste van je slaap kwaliteit en kwantiteit. Veel mensen gaan dan op zoek naar een diagnose: “Wat heb ik? Is het een zenuwbeknelling? Een doorbloedingsprobleem? Of erger?” Maar de échte vraag zou moeten zijn: “Waarom gebeurt dit? Wat is de oorzaak?” Want pas als je begrijpt waardoor iets ontstaat, kun je er ook iets aan doen.
Wat kan allemaal tintelingen veroorzaken?
In de medische wereld wordt vaak gedacht in termen van ziektebeelden. Heb je tintelingen in je hand? Dan zoeken we naar een naam: carpaletunnelsyndroom, thoracic outlet syndroom, cervicale radiculopathie. Maar als je vast blijft zitten in het labelen van een klacht, zie je vaak de oplossingen niet. De focus zou niet moeten liggen op welke naam je klacht krijgt, maar op welk mechanisme erachter schuilgaat. Gelukkig zijn de oorzaken van nachtelijke tintelingen vaak beïnvloedbaar.
De relatieve onzin van een Diagnose
Er zijn 1001 verschillende ziektebeelden (diagnoses), maar er zijn maar een paar verschillende mechanisme die daar achter liggen. We noemen dit pathofysiologische mechanisme.
We hebben de neiging om labeltjes te willen plakken op onze symptomen. In het verhaal van dit artikel bijvoorbeeld een carpaal tunnelsyndroom. We willen een diagnose, een naampje. Dan pas hebben we het idee dat we verder kunnen.
Dat is wat je noemt een klassieke differentiaaldiagnose vaak met een indeling op specialisme of systeemniveau.
Het voordeel is dat het herkenbaar is voor artsen/specialisten, je kunt snel “matchen” met ziektebeelden.
Het nadeel is dat het je denken stuurt richting labels/diagnoses, in plaats van richting mechanismen of gedrag. De oorzaak van je symptomen is niet het label.
Het is een Top-down medisch model waar symptoombestrijding onlosmakelijk aan verbonden is.
Een indeling in pathofysiologische mechanisme of functioneel-pathofysiologische indeling heeft als voordeel dat je direct denkt in oorzaak-gevolg & beïnvloedbare factoren.
Daardoor zie je sneller kansen om actie te ondernemen richting herstel. Het is oplossingsgericht denken vanuit de oorzaak en de oorzaak van de oorzaak: beweging, houding, voeding, rust, ademhaling. In plaats van het soms rond uit gevaarlijke symptoombestrijding.
Je maakt je klacht ook toegankelijker voor jezelf en voorkomt een totale afhankelijkheid van de reguliere ‘geneeskunde’.
Zorg dat je luistert naar het fluisteren van je lichaam zodat het niet hoeft te schreeuwen
Waar kan je aan denken bij tintelingen in hand of vingers
Dit is een indeling op pathofysiologische niveau voor tintelingen in hand en/of vingers.
1. Zenuwcompressie/ Mechanische inklemming of vasculaire oorzaken
Het gaat hier om directe druk op een zenuw of problemen met de doorbloeding van de arm/hand door druk op de bloedvaten. Dit is vaak houdingsafhankelijk of soms door anatomie.
Je kan denken aan:
- Compressie van de zenuwwortel in de nek door houding, een hernia of stenose.
- Compressie van plexus brachialis door scalenii spieren, 1e rib, of pectoralis minor. ( Thoracic Outlet Syndroom (TOS))
- Compressie van arteria of vena subclavia. (Vasculaire TOS)
- Compressie van de nervus medianus, bekneld in carpale tunnel (carpaaltunnelsyndroom)
- Vasospasmen bij kou/stress (Raynaud fenomeen)
- Compressie van de nervus ulnaris bij de elleboog (cubitaal tunnelsyndroom)
- Compressie van de zenuw door slapen op de arm, elleboog of de arm hangend over de stoelleuning. (“Saturday night palsy”)
- Compressie door algemene slechte houding / matras / kussen
De direct oorzaak van de tintelingen is de compressie. Maar de oorzaak van de oorzaak is bijvoorbeeld een slechte houding van de wervelkolom (rug en nek). Waardoor de openingen tussen de wervels kleiner zijn, waardoor de compressie ontstaat.
2. Systeemziekten & Neuropathieën
Het gaat hierom ziekten die het zenuwstelsel als geheel aantasten.
- Perifere polyneuropathie
→ Vaak symmetrisch, bijv. door:- Diabetes mellitus
- Alcoholmisbruik
- Chronische nierinsufficiëntie
- Multiple Sclerose
- Demyeliniserende laesies kunnen sensorische klachten veroorzaken.
- Guillain-Barré syndroom
De systeemziekte veroorzaken de tintelingen, veelal is de tinteling een symptoom van de systeemziekte. Wat is de oorzaak van de systeemziekte. Wat is de oorzaak van diabetes?
3. Voedingsstoffen & Metabole oorzaken
Een gebrek aan belangrijke stoffen voor zenuwgeleiding of spierfunctie kan ervoor zorgen dat cellen hun functie niet meer goed kunnen uitvoeren.
- Vitamine B12-tekort
- Myelopathie en/of perifere neuropathie.
- Magnesiumtekort
- Tintelingen, krampen, spiertrekkingen.
- Calciumtekort
- Tintelingen (met name rondom mond, vingers), spasmen.
- Vitamine B1, B6 of foliumzuur-tekorten
- Minder frequent, maar ook relevant.
De directe oorzaak is bijvoorbeeld een vitamine B12 tekort. Maar de oorzaak van de oorzaak is een vegan dieet totaal insufficiënt aan belangrijke nutriënten of wellicht het constante gebruik van maagzuurremmers. Hierdoor is er een tekort aan maagzuur dat een resulteert in een opname probleem van vitamine en mineralen als Vitamine B12, Magnesium en Calcium.
Zorg dat je eten ervoor zorgt dat je lichaam en brein gevoed zijn. Dit doe je het best door voeding met een hoge waarde aan micro-nutriënten zoals oervoeding.
Wil je meer weten over de kracht van oervoeding en hoe jij het kan toepassen?
4. Stress, Ademhaling & Psychogene factoren
Functionele klachten of via indirecte spier- of zenuwbelasting
- Chronische stress/spierspanning
- Hyperventilatie/ angst
- Slaap gerelateerde spierspanning
Deze laatste groep roept vaak meer vragen op dan dat het antwoorden geeft. Bij een duidelijke compressie van de zenuw kunnen we ons allemaal een voorstelling maken hoe dat tot problemen leidt. Maar met stress en angst is dat toch lastiger. Daarom ga ik hier wat verder op in.
Waar kan je aan denken bij tintelingen in hand of vingers
Hoewel tintelingen vaak een fysieke oorzaak hebben, kan stress een verrassend grote rol spelen. Niet altijd per se als “de” oorzaak, maar op zijn minst als versterker of in standhouder. Hier is hoe dat werkt:
Chronische stress en spierspanning
Wanneer we langdurig stress ervaren, reageren onze spieren. Vooral rond de nek, schouders en rug houden we dan onbewust spanning vast. Dit verhoogt de spiertonus, wat betekent dat spieren constant in een lichte staat van aanspanning staan, ook tijdens de slaap.
Bijvoorbeeld:
- De scalenusspieren in de nek lopen vlak naast de zenuwen die vanuit de hals naar de arm lopen (plexus brachialis).
- Als deze spieren strak aangespannen zijn, kunnen ze die zenuwen indirect comprimeren of irriteren, wat tintelingen in de arm of hand veroorzaakt.
- Dit zien we vaak bij mensen die onbewust hun schouders optrekken of ‘laag’ ademen door stress.
Hyperventilatie en angst
Bij spanning of paniek gaan we vaak sneller en oppervlakkiger ademen. Dit kan leiden tot hyperventilatie, zelfs als we dat niet bewust doorhebben. Wat gebeurt er dan?
- Door snel en oppervlakkig ademen verlies je meer CO₂ (koolstofdioxide).
- Hierdoor verandert de zuurgraad van je bloed — dat noemen we respiratoire alkalose.
- Eén van de symptomen van alkalose is: tintelingen in vingers, lippen, handen, armen en soms benen.
- Dit is een fysiologisch effect van de veranderde pH-waarde op je zenuwstelsel.
Zelfs als je ’s nachts onrustig ademt door spanning of dromen, kan dit een rol spelen. Want met hyperventilatie wordt niet alleen een acute aanval bedoelt.
Chronische hyperventilatie: het stille patroon
Bij hyperventilatie denken we al snel aan acute paniek: snel ademen, hartkloppingen, duizeligheid. Maar er bestaat ook een minder zichtbare variant: chronische hyperventilatie. En dit komt angstig vaak voor.
Dat betekent niet dat je continu naar adem hapt, maar wel dat je meer ademt dan je lichaam eigenlijk nodig heeft. Vaak ongemerkt. Dit kan uren tot zelfs dagenlang aanhouden, vooral bij stress, drukte of slechte ademgewoonten.
Kenmerken van chronische hyperventilatie zijn o.a.:
- Altijd (licht) gespannen ademhaling, vaak hoog in de borst
- Niet volledig uitademen
- Regelmatig zuchten of gapen
- Onverklaarbare tintelingen of slapende handen/armen
- Duizeligheid, mistig hoofd
- Gevoel van adem ‘tekort’ terwijl er voldoende zuurstof is
Door deze ademstijl raakt het koolzuurgehalte (CO₂) in je bloed verlaagd. Dat lijkt onschuldig, maar CO₂ is nodig voor een juiste zuurstofafgifte aan je cellen én het beïnvloedt de prikkelbaarheid van je zenuwen.
Te weinig CO₂ kan leiden tot tintelingen, spierkrampen, en een overactief zenuwstelsel.
Chronische hyperventilatie is dus een van die sluipende oorzaken van vage klachten en hij versterkt andere factoren zoals stress of slechte houding. Het goede nieuws? Je kunt het trainen. Met ademhalingsoefeningen, ontspanning, en bewustwording van je adem kan je het patroon omkeren.
De nervus vagus: je natuurlijke rempedaal
De nervus vagus is een belangrijke zenuw in je parasympathisch zenuwstelsel, het deel dat zorgt voor rust, herstel en ontspanning. Wanneer je in stress zit, neemt de activiteit van deze zenuw juist af. Dat betekent: hogere hartslag, oppervlakkige ademhaling, verhoogde spierspanning.
Maar wanneer je rustig ademt, ontspant, of bijvoorbeeld koud doucht of humt, stimuleer je de nervus vagus. Daardoor activeer je je ‘rust- en herstelstand’, daalt de spierspanning én komt je ademhaling weer dieper — wat indirect kan helpen bij het verminderen van tintelingen.
Slaapgerelateerde spierspanning
We denken vaak dat we ‘ontspannen’ slapen, maar in werkelijkheid verwerken we ’s nachts stress. Dat doen we soms letterlijk in onze houding:
- We slapen met opgetrokken schouders, kaken op elkaar geklemd, of in een verkrampte houding.
- Hierdoor ontstaan er verhoogde spanningen in nek en schouders.
- Die gespannen spieren kunnen druk uitoefenen op zenuwen of bloedvaten, wat leidt tot tintelingen.
Denk bijvoorbeeld aan iemand die in foetushouding slaapt, met arm onder het hoofd geklemd, maar dan ook nog met gespannen schouders.
Samengevat:
Stress en ademhaling kunnen:
- De spiertonus verhogen → compressie van zenuwen
- Het zenuwstelsel activeren → overgevoeligheid of tintelingen
- De ademchemie veranderen → tintelingen door hyperventilatie
Hoe je over een klacht denkt, bepaalt mede wat je eraan kunt doen.
De drie belangrijkste oorzaken: houding, ademhaling en stress.
Als het gaat over tintelingen dan zijn dit drie belangrijke oorzaken waar je zelf direct mee aan de slag kunt.
1. Houding: langdurige druk op zenuwen en bloedvaten
Onze (slaap)houding bepaalt of er ergens in ons lichaam langdurige druk wordt uitgeoefend op een zenuw of een bloedvat. Als je te lang in dezelfde houding staat, ligt of zit kan er compressie ontstaan. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij:
- Slapen op je buik. Dit is misschien wel de onhandigste slaaphouding die er is. Hierdoor kunnen zenuwen in de nek en schouder bekneld raken. Buikslapers doen er goed aan zo snel mogelijk te wennen aan een andere slaaphouding.
- Een matras of kussen dat zich heerlijk aan je lichaam aanpast zorgt ervoor dat je minder makkelijk tijdens de slaap van houding kan veranderen. Hierdoor lig je te lang in deze zelfde houding. Daarnaast moet je te veel moeite doen om te draaien en word je onnodig wakker.
- Een hand onder het hoofd of opgevouwen onder het lichaam kan de zenuwen in de arm afknellen.
De oplossing? Een matras en kussen dat je wervelkolom goed ondersteunt, maar geen magisch traag schuim dat zich totaal vormt aan het lichaam. Dit zorgt ervoor dat je minder vaak en lang in een beknellende houding blijft liggen. Ook bewustwording van je slaaphouding helpt enorm. Op de buikslapen is echt funest.
Naast je houding in bed speelt je houding overdag ook een belangrijke rol. Vooral staan met een holle rug, rounded shoulders (schouders afhangend) en een forward head position (hoofd naar voren, met een holle nek) vraagt om moeilijkheden.
2. Ademhaling: spanning op de scalenusspieren
Wat veel mensen niet weten (maar jij na het lezen van dit artikel wel), is dat oppervlakkige ademhaling een grote rol kan spelen bij tintelingen in de armen. De scalenusspieren, die aan de zijkant van de nek liggen, helpen bij de ademhaling maar kunnen ook de zenuwen en bloedvaten in de nek beïnvloeden. Wanneer we gestrest zijn of oppervlakkig ademhalen, spannen deze spieren overmatig aan en kunnen ze de zenuwen richting de arm afknellen.
Wat kun je doen? Werken aan een rustige, diepe ademhaling. Een simpele oefening: adem in door je neus, laat je buik uitzetten en adem langzaam uit via je mond. De focus ligt op het gebruik van het diafragma als ademhalingsspier. Dit helpt de spanning in de nekspieren te verminderen en kan klachten voorkomen.
3. Stress: de verborgen boosdoener
Stress is een onderschatte factor bij nachtelijke tintelingen. Wanneer we stress ervaren, spannen we onbewust onze spieren aan, vaak rondom de nek en schouders. Stress verandert de ademhaling naar vluchtiger en meer oppervlakkig. Daarnaast verwerken we stress ’s nachts, wat kan leiden tot een onrustige, gespannen slaaphouding. Dit kan op zijn beurt weer zenuwen en bloedvaten in de verdrukking brengen.
Hoe verminder je dit? Een vast ontspanningsritueel voor het slapengaan helpt. Denk aan ademhalingsoefeningen, rek- en strekoefeningen of een korte meditatie. Loopt je hoofd over? Leg een boekje naast je bed en schrijf je gedachten op voor het slapen. Ook het verminderen van schermtijd voor het slapen en het vermijden van cafeïne na 14:00 kan bijdragen aan een diepere, meer ontspannen slaap.
Conclusie: de focus op oorzaken opent de deur naar oplossingen
In plaats van te zoeken naar een diagnose, is het veel nuttiger om te kijken naar het mechanisme achter je klachten. Door je houding, ademhaling en stressniveau aan te passen, kun je veel nachtelijke tintelingen verminderen of zelfs voorkomen. Daarnaast spelen alle andere leefstijl factoren zoals voeding altijd een rol. Je lichaam geeft je signalen, het is aan jou om ze te begrijpen en erop te reageren.
