Inleiding
We zullen allemaal wel eens ons enkel verzwikken. Meestal is er niet veel aan de hand. Maar de ernst kan verschillen. Verzwikken, verstuiken of een distorsie? De eerste 2 zijn eigenlijk spreektaal. Je gaat door je voet en alles is nog heel, dan spreken we van een verzwikking. Je gaat door je voet en je hebt schade aan de banden, dan spreken we van een verstuiking. De distorsie is de medische term en wordt verdeeld in drie fases.
Wat gebeurt er?
Bij een plotselinge ‘abnormale’ beweging ben je soms te laat om te reageren met je spieren. Je schiet door de begrenzing van het gewricht heen die wordt gevormd door het kapsel, de gewrichtsbanden (ligamenten) en de vormsluiting van de gewrichtsvlakken. We zeggen ook letterlijk ‘ik ga door mijn enkel heen’. Afhankelijk van de kracht en de snelheid zal de schade aan het weefsel variëren. Van een beetje op rek gekomen banden tot ingescheurde of afgescheurde banden en kraakbeen schade. Je kan een inschatting maken van de ernst van de zaak door:
Mild enkelbandletsel:
- redelijke belastbaarheid
- milde tot matige zwelling en pijn
- geen/weinig blauwverkleuring (hematoomvorming)
- geen/nauwelijks vormen van enkelinstabiliteit
Matig tot ernstig enkelbandletsel:
- matige tot geen belastbaarheid
- matige tot ernstige pijn bij druk op de voor- en onderzijde van de buitenste knobbel van de enkel (laterale maleolus)
- duidelijke zwelling en blauwverkleuring (hematoomvorming)
- klachten of tekenen van enkelinstabiliteit
Sluit een fractuur uit
In de praktijk hebben we daar een test voor: de ottawa ankle rules
Reden voor een röntgenfoto van de enkel
Pijn in de regio van de malleoli (enkelbotjes) én 1 van de volgende bevindingen:
- Onvermogen om direct na het trauma én in de onderzoekskamer > 4 stappen te belasten
- Pijn bij palpatie van de achterzijde van de onderste 6 cm van de laterale malleolus (enkelbotje)
- Pijn bij palpatie van de achterzijde van de onderste 6 cm van de mediale malleolus
Indicatie voor röntgenfoto van de voet
Pijn in de regio van de middenvoet én 1 van de volgende bevindingen:
- Pijn bij palpatie van de basis van het os metatarsale V (een midden voetbotje aan de buitenkant)
- Pijn bij palpatie van het os naviculare (een midden voetbotje aan de binnenkant)
- Onvermogen om direct na het trauma (ongeluk) én in de onderzoekskamer > 4 stappen te belasten
Koelen?
Meestal gaan we snel aan de slag met een koelpak. Het geeft ons een gevoel dat we er snel wat aan doen. Maar de verzwikking is al geweest en de eventuele schade is al gemaakt. Zijn er voordelen aan de aanpak van koelen en de RICE regel (Rest, Ice, Compression en Elevation)? Hier is geen bewijs voor. Koelen geeft geen vermindering op de zwelling. Het is wel lekker als verlichting voor de pijn. Daar kun je het prima voor toepassen. Het feit dat koelen en de andere RICE elementen geen echt effect hebben heeft ertoe geleid dat die adviezen de laatste jaren uit alle richtlijnen verdwijnen.
De zwelling is gunstig...
Als er schade is in het lichaam door bijvoorbeeld een verzwikking of kneuzing dan gaat het lichaam aan de slag met de reparatiewerkzaamheden. We kunnen het genezingsproces opdelen in 3 fases. De ontstekingsfase, proliferatiefase en de consolidatiefase. De eerste fase is de ontstekingsfase. De ontsteking kenmerkt zich door zwelling, warmte, roodverkleuring (en soms blauw) en pijn. In deze fase gaat het om opruimen. Opruimen van kapotte cellen en vezels. De zwelling is het lichaam die vocht en stoffen (oa. witte bloedlichaampjes) naar de aangedane plek brengt. Deze fase kun je niet overslaan en dat moet je ook niet willen. De zwelling is beperkend voor de beweging en dat is ook de bedoeling. Er is namelijk schade en je moet op dat moment rustiger aan doen. Hoe vervelend dit ook is. Koelen, voor zover het invloed heeft, moet dus niet gebruikt worden om een zwelling te voorkomen. Ditzelfde geldt ook voor lange compressie die de doorstroming belemmert. Dit zou zelfs de genezing kunnen belemmeren.
Absolute rust of immobilisatie ligt wat genuanceerder. Dit hangt heel erg af van hoeveel schade is ontstaan met de verzwikking. Als enkelbanden flink zijn ingescheurd of afgescheurd dan is meer voorzichtigheid geboden dan wanneer de banden alleen maar zijn verrekt. De ontstekingsfase duurt ongeveer 3 dagen.
In de Proliferatiefase begint je lichaam met het aanleggen van nieuwe collagene vezels. In deze fase is het van belang dat er bewogen wordt. De vezels hebben namelijk richting nodig. En in de consolidatiefase wordt het algemene collageen omgezet in weefselspecifiek collageen. In deze fase is het van belang om specifiek te trainen zodat je sterker dan ooit uit de strijd komt.
Advies
Het advies is om te blijven bewegen. Maar wel met in achtneming van de eventuele schade. Dit klinkt makkelijker dan het is. Je moet een inschatting maken van hoeveel schade er is en je moet een inschatting maken van hoeveel je dan kan bewegen.
Een richtlijn op basis van pijn kan zijn de soort pijn (niet de hoeveelheid pijn) die je voelt. Met een zeurende, doffe pijn kun je best bewegen (binnen grenzen), maar scherpe steken zijn eerder een teken van beschadiging en die probeer je te mijden. Zoek ook naar een opbouw in beweging, zowel belast als onbelast.
Wanneer kom je naar de fysiotherapeut
Een verzwikte enkel is niet perse een probleem waarmee je direct naar de fysiotherapeut moet komen. Het beloop is gunstig. Dat wil zeggen na een paar dagen neemt de zwelling af. De pijn wordt minder en de belastbaarheid neemt toe. Het is verstandig een fysiotherapeut te raadplegen als:
- Je niet zeker weet wat je moet doen;
- Als het beloop lijkt af te wijken, herstel blijft uit of het gaat veel te langzaam;
- Als je steeds weer door je enkel gaat.
Voorkomen is altijd beter
Euh nee, voorkomen van sportblessures doe je niet door niet te sporten. Sportblessures wegen niet op tegen gezondheidsproblemen die je zeker krijgt door niet te bewegen en te sporten. Een ongelukje is nooit te voorkomen, maar als jij je (enkel)stabiliteit traint dan zal dat je zeker helpen blessures te voorkomen. Dit is extra belangrijk als je steeds weer door je enkel heen gaat. Je lost dit echt niet op met steeds weer tape of een enkel brace. Je verstoort hier alleen maar de stabiliteit en kracht mee. Zeg niet: “Ik heb een zwakke enkel”. Accepteer die ‘zwakke’ enkel niet en train hem op. Je traint:
- Kracht
- Coördinatie
- Stabiliteit
- Uithoudingsvermogen
- Mobiliteit
- En de gehele beweegketen zodat alles goed op elkaar is ingespeeld.
Wat moet ik onthouden
Koelen (RICE-regel) is eigenlijk achterhaald. Bewegen geeft een beter resultaat. Voorkom blessures door te trainen. Wil je weten hoe je dit kunt trainen? Je kan bij ons terecht.
